Gure zerrendatik pintxo bakar bat aukeratu beharko bagenu, pintxoaren historian duen garrantziagatik, hori Gilda izango litzateke. Ze Gildaren sorrera azaltzea, pintxoen sorrera azaltzea bait da. Eta sorrera hori, beste aurkikuntza garrantzitsu batzuk bezala, ustekabean gauzatu zen. Gildaren osagaiak barra gainean zeuden, baina Donostiako Reyes Católicos kalean dagoen Casa Vallés tabernako bezero baten burutazioa izan zen hauek batu, eta txotx batekin ziztatzea. Eta hortik aurrera, dena aldatu zen.
Osagaiak
Ez dago misteriorik Gildaren errezetan. Formula honen arrakasta, zapore konbinazioan datza, mingotsa eta garratza, eta erabilitako produktuaren kalitatean. Ze antxoa, piper eta oliba guztiak, ez dira berdinak.
Antxoa Pazifikoan, Atlantikoan, Mediterraneoan eta Itsaso Beltzan aurki daiteke, baina Engraulis encrasicolus espeziea da antxoen artean preziatuena, eta hori gure Kantauri Itsasoan aurki dezakegu.
Arrain urdin hau, udaberri eta udara hasieran arrantzatzen da, orduan igotzen bait da itsas azalera jan eta ugaltzera. Bere bertuteen artean, magnesio, iodo, Omega 3 azido, eta B, A eta D bitaminetan aberatsa dela. Gildak egiteko erabiltzen diren antxoak, olio kontserban egoten dira.
Piparrei buruz aritzerakoan, Ibarrari buruz aritu behar gara noski, herri hau bait da piparraren hiriburua, Ibarrako otarrainxka ezizenarekin ospetsua egin den produktua. Eusko Label zigilua duen pipar mota autoktonoa dugu Ibarrako piparra. Uztaila eta abuztuan biltzen dira, eta magnesio, fosforo eta A, B eta C bitaminetan aberatsak dira. Gildak egiteko erabiltzen diren piparrak, ozpinetakoak dira.
Eta oliba da ekuazio honetako hirugarren osagaia. Manzanilla motakoa, hezur gabea noski. Olibek Omega 3 eta Omega 6 azidotan, A, B eta E bitaminetan, eta burdina, magnesio, kaltzio eta sodioan aberatsak dira. Piperrak bezala, Gildetako erabiltzen diren olibak, ozpinetakoak dira.
Istoria
Pasa den mendeko berrogeiko hamarkadan, ohikoa zen tabernan edaria oliba, antxoa, edo beste ozpinetako batekin hartzea. Gaziak zirenez, bezeroei edaten jarraitzea bultzatzen zieten. Garai hartan Blas Vallés zen Casa Vallés tabernako arduraduna, egungo jabeen aitona. 1942. urtean etorri zen Olitetik Donostiara, ardandegi bat martxan jartzeko. 1946 urtean taberna baimena lortu zuen, baina ontziratu gabeko ardoa ere saltzen jarraitu zuen.
Baina Casa Vallés tabernako barraren bestaldean, istorio honetako beste pertsonai garrantzitsu bat zegoen: Joaquín Aramburu, Txepetxa ezizenaz ezaguna zena, taberna horretako ohiko bezero bat. Nork daki zenbat ordu pasa zituen bertan, txotx bat hartu, eta bertan antxoa, piper eta oliba bat ziztatu aurretik. Bere burutazioak harrera ona izan zuen beste ohiko bezeroen artean, eta hauek ere konbinazio hau eskatzen hasi ziren.
Berdea, gazia eta pikante samarra
Txepetxa berak ere jarri zion izena lehen pintxo horri. Espainian Gilda pelikula 1947ko Eguberritan estreinatu zen. Zuen erotismoagatik, mundu mailan zeresan handia izan zuen filma horrek, eta Rita Hayworth momentuko sex symbol garrantzitsuenetako bat bezala jarri zuen. Txepetxak Gilda pertsonaia eta pintxoaren arteko paralelotasuna ikusi zuen, biak “Berdeak, gaziak eta pikante samarrak” zirelako.
Ez dakigu espainiar jatorriko aktore honek omenaldi xume baina zaporetsu honen berri izan zuen hala ez, baina ziur Estatu Batuetako armadak egindakoak baino ilusio handiagoa egingo ziola: 1946an Bikini atoloiean jaurti zuten bonba atomikoari Gilda izena jarri zioten, eta bere argazki bat itsatsi zioten.
Ukaezina dena da Gildaren hedatze-uhina lehenik eta behin Donostiako ia taberna guztietara iritsi zela, ondoren Euskadi guztitik hedatuz, eta pintxoaren kultura garatzeko lehen mugarria suposatu zuela Gildaren sorkuntzak. Eta nahiz eta sortutako lehen pintxoa izan, eta hainbeste urte pasa bere sorkuntzatik, pintxo esanguratsu eta harrakastatsuenen artean jarraitzen du.
Dena dela, gure zerrendan 99 pintxo izanda, zergatik bakarra aukeratu? Guztiak dastatu al dituzu?
Casa Vallés
Reyes Católicos 10
20006 Donostia – San Sebastián
Tel. (+34) 943 45 22 10
Email. antxonvalles@gmail.com
